Yazın bir anlatım biçimidir. Düşünce ve duyguları güzel ve etkili bir biçimde anlatma sanatı olarak da tanımlanır. Yaşama ilişkin olan her metin yazın yapıtı değildir. Konu tartışmalı olmakla birlikte, asıl amacı estetik tat vermek değil, bilgi vermek ya da inandırmak olan yapıtlar (teknik ve bilimsel kitaplar, gazete yazılan, reklam metinleri, propaganda yazıları vb) genellikle yazının kapsamı dışında bırakılır. Bir metnin yazın yapıtı, sayılması için sanat değeri taşıması gerekir! Ama bu değeri tanımlamak kolay değildir. Yazınsal değeri olan bilimsel metinlere karşılaşılabildiği gibi, sanat katına yükselemeyen şiirler de vardır. Bunlara şiir değil, manzume denir. Yazının tanımı ve kapsamıyla ilgili tartışmalar, estetik kuramının alanına girer. İlk sistemli estetik felsefesinin kurucusu olan Kant’a göre, bir metnin sanat sayılabilmesi için “çıkar gözetmemesi”, başka bir deyişle kendi dışında hiçbir amaç taşımaması gerekir. Bütün sanatlar gibi yazın da bu bakımdan oyuna benzetilebilir. Oyunun kendi dışında hiçbir amacı yoktur, yalnız zevk almak için oynanır ve biter. Bu yaklaşım, yazını öteki insan eylemlerinden ayıran çok önemli bir noktayı vurgulamakla birlikte, iki yönden eleştiriye açıktır. Birincisi, fazlaca “hazcı” bir yaklaşımdır; yazın yapıtlarının içerdiği “doğruluk” boyutunu, aydınlanma yanını gözardı etmektedir. İkincisi, yeterince tarihsel değildir; geçmişte yazın dışı sayılan bazı metinlerin zamanla yazın kapsamı içine alındığını, bazılarınınsa yazınsal değer ve işlevini yitirdiğini göz önünde tutmamaktadır. Oysa bütün insan ürünleri gibi sanat da ölümlüdür. Yazınsal türlerin en “yazınsal”, en katışıksız, en yoğun olanı lirik şiirdir. Estetik haz vermenin ötesinde hiçbir amaç taşımaz. Ama bu estetik hazzın içinde derin, karmaşık ve dile getirilmesi güç bir insani gerçeklikle karşılaşmanın verdiği coşku da vardır.
Related posts
-
Arap harflerinin en çok kullanılan el yazısı biçimi
Rika, rıka, veya rik’â, Nesih’in dendansız, yuvarlak ve kıvrak bir türüne verilen ad ve Arap harflerinin... -
Eş sesli
Söylenişleri ve genellikle yazılışları aynı ama kökleri ve anlamları ayrı olan (sözcükler); örneğin toprak anlamındaki kara... -
Antoloji, güldeste
Yazınsal ürünlerden güzel parçalar seçilerek oluşturulan ve türlü yöntemlere göre düzenlenen yapıt. Cevap: Seçki Diğer Sorular...