Cezeri, Türk-İslam coğrafyasına kazandırdıkları ile tarihte çok önemli bir yer edinmiştir. 13. yüzyılda Diyarbakır ve Cizre dolaylarında yaşadığı rivayet edilen Cezeri, sibernetik alanının kurucusu ve insanlık tarihinin ilk robotik teknolojilerine yoğunlaşan kişi olmuştur. Cizre’de dünyaya gelen Cezeri, ismini ise yaşadığı şehir olan Cizre’den almıştır. Asıl adı İsmail Ebul İz Bin Rezzaz olarak bilinen mucit isim, El-Cezeri lakabıyla anılmaya başlanmıştır. Cezeri, 1136 yılında Cizre’nin Tor mahallesinde doğmuştur. Sibernetik alanın kurucusu kabul edilen,fizikçi, robot ve matrix ustası bilim insanı “İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El-Cezeri” 1206’te Cizre’de öldü. Lakabını yaşadığı şehirden alan El Cezeri, öğrenimini Camia Medresesi’nde tamamlayarak, fizik ve mekanik alanlarında yoğunlaştı ve pek çok ilke ve buluşa imza attı. Batı literatüründe M.Ö. 300 yıllarında Yunan matematikçi Archytas tarafından buharla çalışan bir güvercin yapılmış olduğu belirtilse de, robotikle ilgili bilinen en eski yazılı kayıt, Cezeri’ye âittir. Dünya bilim tarihi açısından bugünkü sibernetik ve robot biliminde çalışmalar yapan ilk bilim insanı olan Cezeri’nin yaptığı otomatik makineler günümüz mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını 84 oluşturmaktadır. 12. yüzyılın sonları ve 13. yüzyılın başlarında Diyarbakır ve Cizre’de yaşayan bilgin el-Cezeri, büyük miktarlarda suyu yukarı taşımak amacıyla beş düzenek tasarlamıştı. Bu düzeneklerden üçü hayvan gücüyle çalışırken ikisi kendi kendine işler, yani otomatiktir. El-Cezeri bu çalışmaları sırasında krank milini ilk kez kullanmıştı. Dönme hareketini doğrusal harekete dönüştüren krank mili, tarihteki en önemli keşiflerden biri olarak kabul ediliyor. Günümüzde otomobillerden lokomotiflere pek çok alanda kullanılıyor. El-Cezeri’nin su gücüyle çalışan pompa düzeneğinde dişli çarklar, bakır pistonlar, emme ve iletme amaçlı borular ve tek yönlü sürgülü vanalar kullanılıyordu. Bu düzenek suyu emerek yaklaşık on iki metre yukarı taşıyabiliyordu. Cezerî, kitabında 50 aracın tasarımını vermiştir. Bu sebeple bu toprakların medar-ı iftiharlarından biri olmayı hak etmiştir. Bu araçların 6’sı su saati, 4’ü mumlu saat, 1’i kayık su saati, 6’sı ibrik, 7’si eğlence amaçlı kullanılan çeşitli otomatlar, 3’ü abdest almak için kullanılan otomat, 4’ü kan alma teknesi, 6’sı fıskiye, 4’ü kendinden ses çıkaran araç, 5’i suyu yukarı çıkartan araç, 2’si kilit, 1’i açı ölçerdir. El Cezeri’nin türbesi Şırnak’ın Cizre ilçesinde yer alıyor.
Related posts
-
Yunan mitolojisinde adalet tanrısı
Dike, Zeus ile Themis’in kızı. Adalet sembolü.Yunan Mitolojisinde Adalet Tanrıçası. Adı Yunan dilinde birçok anlamlara gelir;... -
Yunan mitolojisinde güzel sanatların perisinden biri
Erato, Yunan mitolojisinde, 9 müzden (ilham perileri) birisidir. Lirik şiirin, aşk şiirlerinin ve korolu şiirlerin ilham... -
Yunan mitolojisinde bir tanrıça
Athena, Yunan mitolojisinde zeka, sanat, strateji, ilham ve barış tanrıçasıdır. Roma mitolojisinde Minerva diye anılır. Babası...